\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Figura 1. El cultivo de zanahoria tiene el potencial productivo de producir hasta 100 toneladas por hectárea y la nutrición balanceada del cultivo es un pilar fundamental. <\/strong><\/span><\/p>\r\n\r\n\t\t\tFoto: INTAGRI<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t<\/tbody>\r\n<\/table>\r\n<\/div>\r\n<\/div>\r\n\r\n\r\n\r\n\r\n \r\n \r\n sodicidad, y de ser así, poder corregirlo mediante enmiendas (aplicación de yeso, cal agrícola, lavado del suelo, aplicación de materia orgánica, entre otras) previo al establecimiento del cultivo. Otros parámetros que se determinan en el análisis de suelo son el pH, textura del suelo, conductividad hidráulica, contenido de materia orgánica, conductividad eléctrica (C.E.), densidad aparente, entre otros. El análisis de suelo también ayuda a determinar las mejores fuentes fertilizantes y su manejo. Se recomienda realizarlo cada año.<\/span><\/p>\r\n\r\nAnálisis de agua.<\/strong> Este tipo de análisis ayuda a valorar la calidad del agua de riego y la pertinencia de utilizarla en el cultivo de zanahoria. El análisis del agua también nos determina el contenido y tipo de nutrimentos que contiene en forma iónica, estos es de vital importancia porque nos ayudará a conocer el aporte nutrimental que realizamos con el riego en el cultivo de zanahoria. Estos aportes se restan del programa de nutrición que se determina con base en el análisis de suelo y demanda nutrimental del cultivo. Otros parámetros que se miden en el análisis de agua son dureza, pH, C.E. y la relación de adsorción de sodio (RAS). Este análisis se recomienda realizar cada dos o tres años o al cambiar de pozo o estanque de agua de riego; si es agua de río o de presas, se recomienda hacer un análisis en la temporada de lluvias y otro en la de estiaje para conocer las diferencias.<\/span><\/p>\r\n\r\nDemanda nutrimental de la zanahoria <\/strong><\/span><\/h4>\r\n\r\nLa demanda nutrimental de la zanahoria se refiere a la cantidad de cada nutrimento que se requiere para producir una tonelada de producto cosechado. De ser posible, se debe conocer esta demanda nutrimental por cada etapa fenológica para poder suministrar los nutrimentos de una forma más eficiente una o dos semanas antes de que los necesite el cultivo, asegurando de esta forma su disponibilidad; sobre todo si se tiene un sistema de fertirriego. La demanda nutrimental de la zanahoria dependerá del lugar, la densidad de población, largo del ciclo vegetativo y las condiciones agroclimáticas que hayan prevalecido al momento de determinarla en uno u otro estudio; no obstante las relaciones de extracción para el cultivo mantendrán una cierta relación, variando según el cultivar o variedad establecida. En el Cuadro 1, se concentran algunas investigaciones sobre la demanda nutrimental de la zanahoria.<\/span><\/p>\r\n<\/div>\r\n<\/div>\r\n\r\n\r\n <\/div>\r\n\r\n \r\n \r\n\t\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Cuadro 1. Extracción de nutrimentos por tonelada de producto cosechado en zanahoria.<\/span><\/strong><\/p>\r\n\r\n\t\t\t Fuente: Elaboración propia<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Autor<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t N<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t P<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t K<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Ca<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Mg<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Cu<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t B<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Zn<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Mn<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t kg\/t<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t g\/t<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Sosa et al.<\/em>, 2013<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 2.8<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 4.8<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Castellanos et al.<\/em>, 2002<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 4.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.7<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 5.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Chen et al<\/em>., 2004<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 3.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.4<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 2.6<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Hamilton y Bernier, 1975<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 4.3<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 5.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 3.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.8<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 5.2<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 15.3<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 10.6<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Vidal et al<\/em>., 2017<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 2.4-3.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.5-0.6<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 3.8-5.8<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Bertsch et al., 2009<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 4.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.8<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 6.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Promedio<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 3.5<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 0.7<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t 4.8<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t <\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t<\/tbody>\r\n<\/table>\r\n\r\n\r\n<\/div>\r\n\r\n <\/div>\r\n<\/div>\r\n\r\n\r\n \r\n \r\n Lo más recomendable es contar con un estudio propio de extracción de nutrimentos del cultivo en el lugar que se desea establecer; sin embargo, cuando no se cuenta con una determinación propia de la extracción nutrimental del cultivo los datos del Cuadro 1 sirven como punto de partida para elaborar el programa de nutrición del cultivo y que posteriormente se ajustará mediante el monitoreo nutrimental.<\/span><\/p>\r\n\r\nLa etapa de mayor demanda de nutrimentos en el cultivo de zanahoria ocurre durante el crecimiento de la raíz, que ocurre entre los 60 a 65 días después de la siembra (DDS) y culmina hasta cuando esta alcanza el 80% de su crecimiento total; lo cual ocurre aproximadamente entre los 123 a 130 DDS. Por esta razón se sugiere que el nitrógeno se aplique de forma fraccionada en 3 a 5 aplicaciones, dependiendo de la textura del suelo. El fósforo y potasio por su baja movilidad en el suelo se recomiendan aplicar antes de la siembra o durante la misma.<\/span><\/p>\r\n\r\nMonitoreo nutrimental de la zanahoria <\/strong><\/span><\/h4>\r\n\r\nEl monitoreo nutrimental es una estrategia que nos ayuda, mediante diferentes metodologías, a conocer si la nutrición del cultivo es adecuada o si es necesario implementar cambios sobre la marcha. Para llevar a cabo el monitoreo nutrimental del cultivo es indispensable contar con métodos de diagnóstico rápidos que permitan una reacción a tiempo y eviten reducir el rendimiento del cultivo. Dentro de los métodos de diagnóstico más utilizados tenemos el análisis foliar, el análisis del extracto celular de peciolo (ECP) y el análisis de la solución del suelo extraída mediante sondas de succión (chupatubos).<\/span><\/p>\r\n\r\nEl método más utilizado en el cultivo de zanahoria es el análisis foliar. En el Cuadro 2 se plantean los niveles de referencia del análisis foliar de zanahoria en dos etapas. Para el análisis foliar se deberá tomar la hoja más recientemente madura (HMRM) de cada planta. La muestra que se envía a laboratorio deberá componerse de entre 50 a 60 hojas para determinar la concentración de nutrimentos. Debe evitarse tomar muestras de plantas ubicadas en lugares con un drenaje diferente al resto del terreno o cercanas a una fuente de agua o depósitos de fertilizantes o abonos orgánicos. Tampoco es recomendable muestrear cuando las plantas se encuentren bajo un estrés hídrico o térmico.<\/span><\/p>\r\n<\/div>\r\n<\/div>\r\n\r\n\r\n <\/div>\r\n\r\n \r\n \r\n\t\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Cuadro 2. Niveles adecuados de nutrimentos minerales en materia seca de tejido foliar de zanahoria muestreada en dos estados de desarrollo.<\/strong><\/span><\/p>\r\n\r\n\t\t\tFuente: FERTILAB.<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Nutrimento<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Momento de muestreo<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t %<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Vegetativa<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Cosecha<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Nitrógeno (N)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 3.5 - 3.7<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.6 - 1.7<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Fósforo (P)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.2 - 0.3<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.3 - 0.4<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Potasio (K)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 2.5 - 4.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.3 - 1.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Calcio (Ca)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.4 – 3.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 1.8 – 2.0<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Magnesio (Mg)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.3 - 0.5<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 0.3 - 0.4<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t ppm<\/strong><\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t <\/td>\r\n\t\t\t | <\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t | \r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Hierro (Fe)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 120 - 350<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 82 - 150<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Manganeso (Mn)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 190 - 350<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 50 - 200<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Zinc (Zn)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 20 - 50<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 30 - 50<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Boro (B)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 29 - 35<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 31 - 103<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t\t\r\n\t\t\t\r\n\t\t\t Cobre (Cu)<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 10 - 25<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t\t | \r\n\t\t\t 5 - 15<\/span><\/p>\r\n\t\t\t<\/td>\r\n\t\t<\/tr>\r\n\t<\/tbody>\r\n<\/table>\r\n\r\n\r\n<\/div>\r\n\r\n <\/div>\r\n<\/div>\r\n\r\n \r\n \r\n Cita correcta de este artículo <\/strong><\/span><\/h4>\r\n\r\nINTAGRI. 2021. Fertilización del Cultivo de Zanahoria. Serie Nutrición Vegetal, Núm. 152. Artículos Técnicos de INTAGRI. México. 4 p.<\/span><\/p>\r\n\r\nLiteratura consultada<\/strong><\/span><\/h4>\r\n\r\n\r\n\t- Bertsch, F. 2009. Absorción de Nutrimentos por los Cultivos. Asociación Costarricense de la Ciencia del Suelo. San José, Costa Rica. 307 p.<\/span><\/li>\r\n\t
- Castellanos, J. Z. 1999. Nutrición de Cultivos Bajo Sistemas de Fertigación. Informaciones Agronómicas-IPNI. Num 35. 5-11 p.<\/span><\/li>\r\n\t
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |